AVM’LER ÜZERİNE

Değişen alışkanlıklar ve kamusal alanlar üzerine bir araştırma taslağı.




Kapsül mü, yol mu?


Değişen beklentiler ve zevkler, içinde bulunan çağa ayak uydurma sürecinin bir sonucudur. Bugünkü yaşam koşullarında insanlar, ihtiyaçlarını olduğu kadar zevklerini de hızlı tüketme eğilimindedir. Bu durumu “sıkıştırılmış zevkler bütünü” ve “hizmet kapsülleri” gibi tanımlamak mümkündür. “İlk çağda tarımı örgütleyen ve din kurumunun gücünü elinde bulundurarak toplumu yönetenler, din ve savunma üzerinden kentlerin başat formunu oluştururken, bugün yönetim aracı olan “tüketim” kent formuna damgasını vurmaktadır (…)” (2009). Bu bağlamda değişen tüketim alışkanlıkları, tüketim odaklı mekanların sunulma biçimini de değiştirir. Farklı gereksinimlerin aynı mekan içinde, en az zaman kaybıyla karşılandığı ve aynı zamanda mekanın eğlence olanağı sunabildiği, bunun yanında fiziksel rahatlık, alan hakimiyeti ve güvende olma hissinin sağlandığı tüketim merkezleri seri olarak ‘üretilmeye’ başlanmıştır. Yani alışveriş merkezleri de kent merkezlerinin tüm işlevlerini üstlenerek kamusal alan işlevi de üstlenmiştir.



İstanbul’da Alışveriş Merkezleri

1990’dan itibaren farklı semtlerde birbiri ardına kurulan bu merkezler kentin ekonomik yaşamında olduğu kadar sosyal yaşamında da yeni bir ilgi odağı oluşturmuştur. Bu merkezler bünyelerinde sinema, tiyatro, toplantı ve fuar salonları, buz pateni pisti, oyun salonları ve çeşitli ülke mutfaklarını sunan restoranları barındırmaktadır. İstanbul’daki alışveriş merkezlerinin ilk örneklerinde amaç daha çok kapalı bir mekânda alışveriş olgusu üzerinde yoğunlaşmakta, gerek mimarileri gerekse barındırdıkları fonksiyonlar açısından belli sınırlar içerisinde kalmaktadır. Ancak son zamanlarda ortaya çıkan alışveriş merkezlerinin belli bir konsepti ve bu konsept çerçevesinde kendilerine özgü mimarileri bulunmaktadır. İstanbul kent yaşamında kendilerini çekici kılmak için alışveriş merkezleri kentlilere farklı mekânlar sunmaya başlamıştır(…)(2001). Türkiye’de ve İstanbul’da ilk alışveriş merkezi olan Galleria’nın açıldığı 1988 yılından bugüne kadar 127 alışveriş merkezi yapıldı. Yeni yatırımlarla alışveriş merkezi sayısı 2010 yılında 295′e ulaşacak. Türkiye’nin büyük gruplarının yanı sıra yabancı sermayeli kuruluşlar da Türkiye’de alışveriş merkezi yapmak için yarışıyor. Pek çoğunun reklâmında ve sloganlarında görüldüğü üzere bu merkezler “çağımızın yeni yaşam merkezleri” ya da içinde yaşadığımız “dünyanın kalbi” haline gelmişlerdir. Öyle ki, neredeyse burada yazılı kuralları olmayan yeni bir yaşam pratiği sergilenir: Daha kapısından girerken güvenlik kontrolüyle içeri alınan insanlar birden karşılaştıkları geniş atriumlu, yapay bitkili, yerleri cilalı bu mekân karşısında hayranlıklarını gizleyemezler. Bununla birlikte her türlü aşırı coşku ifadesinden (örneğin yüksek sesle gülmek, bağırmak, koşmak vs.) uzak davranmalarının gereğinin farkında olarak vakur bir ifadeyle bu yeni yaşam pratiğinin içinde yerlerini alırlar. Bu yeni yaşam pratiğinin içinde alışveriş merkezinin kapısından girdikten sonra, mesleği, toplumsal statüsü, eğitimi vs. her ne olursa olsun herkes bu çatının altında birbirine eşittir (!) Girilen bütün mağazalarda, satış görevlileri, herkesi aynı standart sözcükler ve standart mimiklerle karşılarlar. Bununla birlikte, merkez içindeki genel mekânlar, banklar, havuzlar, atriuma bakan geniş teraslar herkesin özgürce oturup, dinlenmesi ve etrafı seyretmesi için tasarlanmıştır. Burada alışveriş kadar temel olan bir diğer aktivite ise “görmek” ve “görülmek”tir (2006).

Baudrillard’a göre alışveriş merkezleri bir kaleydoskop gibi her şeyi içine alabilir ve bu merkezler bir meta panayırını andırırlar. Aslında Baudrillard’ın meta panayırı olarak adlandırdığı, alışveriş merkezlerinin kullanıcılarına sunduğu küçük bir kent yaşantısı simülasyonudur. Alışveriş merkezleri, görüldüğü üzere, barındırdıkları yapay ağaçlar, şelaleli havuzlar, telefon kulübeleri, oturma bankları, çeşitli bitkiler, meydan saatleri ile neredeyse küçük birer kenti andırırlar.





İSTANBUL CEVAHİR ALIŞVERİŞ MERKEZİ:



Kanada'daki dünyanın en büyük alışveriş merkezi West Edmonton Mall'dan sonra dünyanın en büyük ikinci alışveriş merkezi olan ve yapımı 16 yıldır süren İstanbul Cevahir Alışveriş ve Eğlence Merkezi, hizmete girdi.

Şişli'de yer alan ve toplam 356 bin metrekarelik kapalı inşaat alanında kurulu alışveriş merkezinde bazıları Türkiye'ye ilk defa gelen toplam 280 mağaza, 34 fast food alanı ve 14 tane restoran bulunuyor.

5 binden fazla kişiye istihdam yaratacak olan İstanbul Cevahir Alışveriş ve Eğlence Merkezi'nin inşaasında Avrupa ve Ortadoğu'da ilk defa paslanmaz çelik kolonlar kullanıldı. Alışveriş merkezinin 2500 metrekarelik dev cam çatısı, dünyanın en büyük saatini taşıyor.Saat üzerinde bulunan rakamların her biri 3 metre uzunluğunda.

Dev Sahne

Çatı altında, alışveriş merkezinin ortasında ve tüm katların odak noktasında peyzaj ve havuzla desteklenen dev hidrolik sahne bulunuyor. 25 metreye yükseltilebilen sahne, şovlar ve tanıtımlar için kullanılacak. Bina cephesine yerleştirilen 60 metrekarelik dev ekrandan haberler, reklamlar yansıtılıyor.

Alışveriş ve eğlence merkezinde, 12 sinema salonu, içinde çocuk tiyatrosu olan 4 bin metrekarelik ''Masal Dünyası'' katı, 2500 araçlık otopark da bulunuyor.

Eğlence merkezi 11 bin metrekare büyüklüğündeki İstanbul Cevahir, eğlence alanları ile hem yetişkinler için, hem de çocuklar için çekim noktası olmayı hedefliyor.

Cevahir Holding Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Cevahir, açılışı yapılan İstanbul Cevahir Alışveriş veEğlence Merkezi'nin bir çarşının ötesinde yeni bir dünya olduğunu ifade ederek, ''Avrupa'yı İstanbul'a getirdik ama pasaportsuz girilecek'' dedi

Hangi markalar var?

Dünyanın en büyük ikinci ikinci alışveriş merkezi olan İstanbul Cevahir Alışveriş ve Eğlence Merkezi'nde yer alan markalardan bazıları şöyle:

Giyim mağazaları: Dorothy Perkins, Evans, Jack&Johns, Vero Moda, Peacocks, Top Shop, Top Man, Miss Selfridge, River Island, Benetton, Mothercare, Etam-123, Esprit, Massimo Dutti, La Senza, Zara, BSB, Adidas, Dockers, Lee Wrangler, Levis, Kappa, Fornarina, Reebok, Converse, Best Mountain, Lotto, Guess World

Ayakkabı mağazaları: Guiseppo (terlik), Ninewest, Bata, Divarese

Yiyecek-içecek mağazaları: Starbucks, Gloria Jeans Coffees, Burger King, Mc Donald, KFC, Pizza Hut

Marketler: Migros Hipermarket, Koçtaş Yapı Market

İlk şubelerini açanlar:

Türkiye'deki ilk şubesini İstanbul Cevahir Alışveriş ve Eğlence Merkezi'nde açan firmalar ise şöyle:

"Debenhams, Elektronik ve hi-tech ürünler market zinciri Medimax, elektronik ürünler satan Le Future, giyim mağazaları Club Monaco, Next, Oysho, Guess For Stradıvarıus, Bershka, LD, Paul-Bear, ayakkabı mağazası Guiseppo, giyim markası Zara’nın ev tekstili mağazası Zara Home, kozmetikte As Watson Mass"



CNN Türk (2005) referansla, http://www.arkitera.com/h5065-cevahir-alisveris-merkezi-hizmete-girdi.html (27.03.10) adresinden alınmıştır.

HASÇELİK E., (2001), Tarihsel Süreç İçinde Alışveriş Merkezlerinin Gelişimi ve Kentsel Mekana Etkileri Bir Örnek olarak Balıkesir Kenti, Lisans Bitirme Ödevi, s:19 Msgsü, , İstanbul

VURAL, T., YÜCEL, A, Çağımızın Yeni Kamusal Mekanları Olan Alışveriş Merkezlerine

Eleştirel Bir Bakış, İTÜ dergisi/a Mimarlık, Planlama, Tasarım Cilt:5, Sayı:2, Kısım:1, 97-106 Eylül 2006, İstanbul

www.planlama.org (27.03.10)



CADDE TİCARETİ- ‘Alışveriş caddesi’



Alışveriş merkezlerinde tek bir çatı altında ve yönetim altında hedef kitleye ve konsepte göre mağaza karması oluşturulmaktadır. Kiralamalar da bu mağaza karmasına göre yapılmaktadır (mağaza sahipliği yoktur). Cadde ticaretinde işyerlerinin mülkiyeti farklı kişilerdedir ve satış stratejileri uygulanmamaktadır. Yani markalar rastgele dizilmiş, ve alışveriş merkezinin bütüncül mantığıyla işleyen bir sisteme sahip değildir. Caddede kurumsal kimlik çalışması ya da kaygısı yoktur. Özel güvenlik ekipleri tarafından caddeye girişler ve çıkışlar kontrol edilemez (2009). Çok farklı ve renkli insan profillerinin gözlemlenebileceği bir mekandır. Ayrıca marjinal sektörde çalışan insanlar da caddeyi avmlerden ayırır.



Yaya Dostu Kentler

Temmuz 2009’da Arkitera mimarlık-şehircilik sitesinde yayınlanan haberde, araç trafiğine 20 yıldır kapalı olan İstiklal Caddesi’nin, 43 noktada daha trafiğe kapatılacağı,. Fransa'da Şanzelize, İtalya'da Genova ve İspanya'da Granada'da olduğu gibi Beyoğlu’nun da tamamen yayaların hizmetine açılacağı belirtilmişti. Böylece egzos kirliliğinden, gürültüden arınacak olan bölgedeki tarihi mekanların yaşam süreleri de uzayacak.



İSTİKLAL CADDESİ



İstiklâl Caddesi, (Osmanlıca: (1927'den önce) Cadde-i Kebir, Büyük Cadde, Fransızca: Grand Rue de Pera), İstanbul'un en eski semtlerinden biri olan Beyoğlu'nda Tünel ile Taksim Meydanı arasında uzanan ve 19. yüzyılın sonlarından beri Türkiye'nin en ünlü caddelerinden biri olma vasfını koruyan cadde. 1,650 metre uzunluğundaki caddenin orta noktası Galatasaray Lisesi'nin yanından geçen Yeni Çarşı Caddesinin caddeyi kestiği ve 50. Yıl Anıtı'nın bulunduğu yer kabul edilir. Paralelinde uzanan Tarlabaşı Bulvarı’yla beraber Beyoğlu İlçesi'nin ana eksenini oluşturur. Ortalama olarak 274 metre yükseklikte yer alan İstiklal Caddesi idari olarak 9 ayrı mahalleyi kapsar.



İstiklal Caddesi ve çevresi geçmişten kalma olumlu ve olumsuz özelliklerini bir arada sürdürmekle beraber Türkiye'nin istisnasız en kozmopolit bölgesi olma özelliğini de taşımaktadır. İstanbul'a gelen yabancı ve yerli ziyaretçilerin olmazsa olmaz ziyaret mekanı olan İstiklal Caddesi sabaha karşı sayılabilecek saatler dışında günün her saatinde kalabalıktır. Dünyaca ünlü markalardan ucuz giysi satan pasajlara kadar cadde bugün alışveriş bakımından çok büyük ölçüde bir giyim mağazaları kompleksi gibidir. Giysi, iç çamaşır, aksesuar, bijuteri, kundura-çanta dükkanları, cadde üzerindeki alışveriş yerlerinin takriben yarısını oluşturmaktadır. Geri kalanları ise bankalar ile neredeyse her türlü damağa ve bütçeye hitap eden çabuk yemek (fast food) büfelerinden, küresel lokanta zincirlerine, balık lokantaları, muhallebiciler, tatlıcılar ve börekçiler gibi geleneksel tatlara uzanan lokantalar oluşturur. Gece gezmeleri için ise meyhanelerden türkü evlerine, fasıl mekanlarından rock barlara, striptiz kulüplerinden eşcinsel barlarına kadar uzanan muazzam genişlikteki bir yelpazeye sahiptir. Cadde ayrıca, tiyatro, sinema, kitabevleri ve sanat galerileri gibi birçok kültür merkezine ev sahipliği yapar (2009).



İstiklal Caddesi tarihi dokusu ve mimarisi ile açık bir alışveriş mekanıdır. Kendine özgü kurgusu ve sosyal çevresi ile kamusal bir yaşam alanı yaratır. David le Breton belirttiği gibi,

“Kent ancak sakinlerinin adımlarıyla ya da onu yürüyüşleriyle, buluşmalarıyla,dükkanlarına, ibadet yerlerine, resmi dairelerine, istasyonlarına, kafelerine, eğlence yerlerine vb. girip çıkmalarıyla canlandırarak yaratan gezginleriyle var olabilir. Gelip geçenler kentin canlılığının ya da uyumasının verdiği zevkin ya da sıkıntının işaretidir."



Tünel'den Taksim'e doğru İstiklal Caddesi üzerindeki kayda değer yapılardan bazıları;

Tünel Meydanı

Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi

Alman Lisesi

Kırım Kilisesi

İsveç Sarayı

Botter Apartmanı

Narmanlı Hanı

Lebon Pastanesi

Rus Federasyonu Başkonsolosluğu

Avrupa Pasajı

Markiz Pastanesi

Timoni Sokağı

Santa Maria Draperis Kilisesi

Terra-Sainte Kilisesi

İtalya Elçiliği binası

Hollanda Elçiliği binası

Vucino Apartmanı

Beyoğlu Anadolu Lisesi

Suriye Pasajı

Terkos Çıkmazı

Surp Yerrortutyun Ermeni Katolik Kilisesi

Odakule

Kallavi Çıkmazı

Panayia Rum Ortodoks Kilisesi

Saint Antoine Kilisesi

Elhamra Sineması

Aznavur Pasajı

Hacopulo Pasajı

Birleşik Krallık Büyükelçiliği binası

Galatasaray Lisesi

Cezayir Sokağı

Galatasaray Müzesi

Çiçek Pasajı

Krepen Pasajı

Tokatlıyan Oteli

Halep Pasajı

Yeşilçam Sokağı

İnci Pastanesi

Emek Sineması

Anadolu Pasajı

Ağa Camii

Alkazar Sineması

Abdullah Efendi Lokantası

Ayia Trias Kilisesi

Surp Voskeperan Ermeni Katolik Kilisesi

Fransa Başkonsolosluğu

Taksim Cumhuriyet Anıtı



http://tr.wikipedia.org/wiki/İstiklal_Caddesi (27.03.10)

www.arkitera.com (27.03.10)

http://perakende.org/haber.php?hid=1197546291 (27.03.10)

GÜLŞAH EKER